Noże specjalistyczne to np noże outdoorowe, czyli myśliwskie, wędkarskie, survivalowe, taktyczne, oraz noże ratunkowe np nurkowe i spadochronowe czy żeglarskie.
Noże dla miłośników outdooru i myśliwych tylko trochę przypominają noże kuchenne. Ich podobieństwo kończy się na tym, że składają się z rękojeści i ostrza. Bardzo często noże te są składane jak scyzoryk. Mogą też być chowane w małych pochewkach, dokładnie tak jak finki. Bardzo ważne jest, więc by wiedzieć, czym różnią się od siebie poszczególne rodzaje noży outdoorowych oraz do czego służą. Jakie są najważniejsze rodzaje noży? Czym się charakteryzują? Jak je rozpoznać?
Rodzaje noży
Noże najłatwiej jest rozróżnić po kształcie głowni. Każda z nich ma swoje cechy charakterystyczne, które mają bezpośrednie przełożenie w cechach i przeznaczeniu samego noża. Warto je znać, po to, by wybrać nóż najbardziej dostosowany do własnych potrzeb i wymagań. Oczywiście sam rodzaj noża to zdecydowanie za mało. Oprócz tego trzeba przekonać się, jak leży on w dłoni oraz czy może być użyty swobodne i wygodne.
Drop point
To bardzo popularny rodzaj noża. Cechą charakterystyczną jest głownia o zaznaczonej krzywiźnie brzuchu ostrza i łagodnym spadku jej grzbietu. Taki kształt wpływa na wytrzymałość czubka noża oraz świetne właściwości tnące. Drop point to ostrze spotykane w nożach myśliwskich i roboczych.
Clip point
Jest bardzo podobny do drop point. Różnica polega na mniejszej krzywiźnie brzucha ostrza. Grzbiet głowni opada w kierunku czubka po linii prostej. Kształt ten przypomina odrobinę łzę. Ma gorsze własności tnące niż drop point, ale doskonale nadaje się do przebijania. W związku z tym wykorzystuje się go nie tylko w nożach myśliwskich, ale też w bojowych.
Bowie
To nóż jak z filmu o Rambo. Głownia ma wyraźnie zaznaczoną krzywiznę brzucha. To, co wyróżnia bowie to grzbiet, który ma wklęsły spadek w kierunku sztychu. Czubek na końcu jest mocno zaostrzony, choć nie musi taki być. Czubek jest dość wąski, a tym samym łatwo go uszkodzić lub odłamać. Ten rodzaj noży jest przede wszystkim wykorzystywany w nożach bojowych, ale zdarza się też w nożach myśliwskich, bo ma świetne właściwości tnące i dobrą zdolność do przebijania.
Recurve
Głownia ma profil w kształcie fali. W zależności od przeznaczenia nóż ten może mieć różne profile głowni: drop-point, clip-point lub bowie. Wklęsły odcinek zaczyna się od połowy głowni, choć nie jest to sztywna reguła. Takie noże mają doskonałe właściwości tnące, które są efektem zaznaczonego wyraźnie łuku ostrza na dużym odcinku. Minusem takich noży jest brak możliwości naostrzenia ich na płaskich kamieniach do szlifowania.
Trialing point
Ten rodzaj głowni jest zazwyczaj wykorzystywany w nożach myśliwskich przeznaczonych do skórowania upolowanej zwierzyny. Cechą charakterystyczną jest mocna krzywizna krawędzi brzucha ostrza oraz jego czubek uniesiony wysoko ponad linię grzbietu. Taki kształt sprawia, że nóż ma dużą powierzchnię tnącą. Równocześnie nie nadaje się do walki, bo ciężko jest wykonać nim prawidłowe pchnięcie.
Kukri
To noże, które są używane przez nepalskich górali. Obecnie są używane na całym świecie, bo są uniwersalne. To wielofunkcyjne noże użytkowe. Niestety, trudno się je ostrzy. Głownia jest mało wytrzymała na obciążania poprzeczne i może się na ich skutek nawet złamać. Ma ona bardzo charakterystyczny kształt, który przypomina falę. Grzbiet noża ma znaczny łuk, a samo ostrze jest dość szerokie i długie.
Spear point
Spear point wyróżnia się tym, że jego głownia jest symetryczna. Brzuch i grzbiet ostrza są do swoimi lustrzanymi odbiciami, choć krawędź tnąca znajduje się tylko z jednej strony. Wyróżnia go to, że ma małą krzywiznę brzucha oraz małą szerokość szlifu. Głownia kształtem przypomina ptasie pióro. Grzbiet noża jest nienaostrzony lub naostrzony na krótkim odcinku. Noże te nie mają zbyt wielu zwolenników, bo mają kiepskie właściwości tnące.
Dagger (Needle point, Sztylet)
Jest podobny do spear point, ale zaostrzony z obu stron. Brzuch i nóż głowni są symetryczne i zaostrzone. Razem tworzą pióro o wyraźnie zaznaczonym czubku. Pomimo że needle point nie ma zbyt dobrych własności tnących, to jest bardzo często używany do walki. Sztylet to typowy nóż bojowy, którego przodków używano już w średniowieczu.
Tanto (Chisel point)
To nóż o japońskim rodowodzie. Głownia nie posiada typowego brzucha, a jedynie ostre załamanie dolnej krawędzi. Równocześnie jest to krawędź tnąca. Kształt głowni jest dość kanciasty, co przekłada się na to, że jest ona bardziej wytrzymała. Klinga jest dość szeroka, więc doskonale nadaje się do walki. Takim nożem można zadawać ciężkie obrażenia.
Spike
Ostrze ma kształt wydłużonego trójkąta. Jego grzbiet i brzuch są proste, ale tylko brzuch jest naostrzony. Występuje przede wszystkim w nożach, które używane są codziennie. W survivalu sprawdzają się mniej, ale także są spotykane.
Warncliff
Warncliff jest bardzo podobny do noży typu spike. Głownia również jest trójkątna. Krawędź tnąca jest prosta lub rzadziej – wklęsła.
Sheepsfoot
Głownia sheepsfoot nie posiada brzucha. Samo ostrze jest lekko łukowate lub ewentualnie proste. Grzbiet jest wypukły, szybko opada. Noże tego typu są wykorzystywane w ratownictwie. Wynika to z faktu, że nóż nie ma czubka, którym można by przypadkiem zranić inne osoby.
Hookblade
Hookblade to ostrze, które przypomina hak. Głownia w okolicy pióra posiada hakowate wycięcie o zaostrzonych krawędziach. Czasami jest ono umieszczone na ostrzu tuż przed właściwą krawędzią tnącą. Ostrze to jest charakterystyczne dla noży myśliwskich. Wykorzystuje się je do patroszenia i pozbawiania zwierzyny skóry. Spotyka się ją także w nożach ratowniczych.
Nóż spadochronowy
To dość specyficzny nóż, który wystarczy raz zobaczyć, by zapamiętać. Jak wygląda klasyczny nóż spadochroniarski? Jego ostrze jest zakończone płasko, bez czubka. Jest zazwyczaj obustronne i łukowate, aby zwiększyć bezpieczeństwo użycia nawet w locie. Chodzi o to, aby przy jego pomocy szybko odciąć zaplątane linki i taśmy oraz dzięki braku szpica ograniczyć możliwość przypadkowego dźgnięcia się w czasie ekstremalnie trudnej fizycznie i maksymalnie stresującej sytuacji. Ostrze noża spadochroniarza zazwyczaj jest dwustronne, a rękojeść koniecznie musi posiadać uchwyt umożliwiający przytroczenie noża linką. Noże takie są popularne szczególnie wśród spadochroniarzy kanapowców, np nóż spadochronowy wojsk powietrzno-desantowych WP-D WZ. 1965. Na głowni znajduje się oznaczenie 53 i litery WP-D (Wojska Powietrzno-Desantowe). Zupełnie innym rodzajem jest nóż do skydivingu. Noże te najczęściej wyposażone są w rękojeść z otworem na palce lub całą dłoń, zapewniającym pewny chwyt i możliwość użycia dużej siły. Nóż przypomina kształtem hak z dwoma ostrzami wewnątrz, który można w sytuacji awaryjnej zaczepić o linki przytrzymywane i naciągane jedną ręką i przeciąć je pociągając zahaczony o nie nóż mocno do siebie.
Nóż do nurkowania lub nóż nurkowy
To niezbędny element wyposażenia każdego nurka. Umożliwia dosłownie wyplątanie się z bardzo niebezpiecznej sytuacji. Może to być zaplątanie się w linę lub sieć rybacką, czy zahaczenie o element wraku. Ostrze takiego noża wykonane jest koniecznie ze stali nierdzewnej, a rękojeść z tworzywa lub gumy. Materiał po prostu musi być odporny na wilgoć. Długość ostrza to około 10 do 14 cm. Często jest dwustronne z ząbkowaniem z jednej strony lub specjalnym zagłębieniem do przecinania linek. Noże nurkowe zazwyczaj wyposażone są w kaburę. Przypina się ją do kamizelki lub do nogi przy pomocy paska i rzepów. Dzięki temu jest zawsze pod ręką. Dodatkowym zabezpieczeniem jest możliwość przyczepienia noża linką. To dobra praktyka, bo w warunkach ograniczonej widoczności lub małej ilości światła bardzo łatwo zgubić źle przymocowane przedmioty.
Dobry nóż żeglarski
Na Mazurach czy na oceanie, dobry nóż to niezbędne wyposażenie każdego żeglarza. Na co warto zwrócić uwagę przy jego zakupie?
Nóż żeglarski to przede wszystkim nóż ratunkowy. Powinien odciąć splątane lub zerwane liny, szczególnie jeżeli znajdziemy się w wodzie np. po wywrotce, lub np zaplątane w śrubę sieci lub mooringi.
„Jedna ręka dla siebie, druga – dla jachtu” to stare i mądre powiedzenie w pewien sposób podpowiada jak dobrać dobry nóż żeglarski. Musi być łatwy w obsłudze jedną ręką, powinien mieć więc system umożliwiający jego otwarcie, np za pomocą kciuka, gdy trzymamy się jachtu. Pamietajmy, że ekstremalne sytuacje często idą w parze z ekstremalną pogodą.
Ostrze powinno być wykonane koniecznie z gatunkowej stali nierdzewnej, stopowej, szczególnie ważne na morzu, ze względu na agresywne działanie słonej wody. Powinno być ono równocześnie bardzo ostre i twarde ze względu na konieczność przecinania elementów takielunku np lin. Długość ostrza 10-13 cm powinna być wystarczająca.
Rękojeść powinna zapewniać pewny chwyt, nawet w mokrej dłoni lub rękawicach, najlepiej z tworzywa lub z elementami gumowymi. Ze względu na niestabilność i możliwość wypadnięcia noża za burtę, dobrze gdy nóż ma możliwość przytroczenia do pasa lub do spodni za pomocą linki.
Ze względu na to, że ekstremalne sytuacje zdarzają się stosunkowo rzadko, warto przy zakupie pomyśleć o dodatkowych funkcjach noża, które pragmatycznie mogą być często przydatne np możliwość oskrobania ryby, szydło lub korkociąg do wina, (one zawsze lubią się gdzieś schować gdy są potrzebne). Najwygodniejszym więc pomysłem powinien być nóż składany, jak wielofunkcyjny scyzoryk, z elementami noża wędkarskiego, ale koniecznie z solidnym i godnym zaufania ostrzem głównym o długości minimum 10 cm.
Nóż wędkarski, czym się kierować przy zakupie?
Dla wszystkich amatorów wędkowania dobry nóż będzie wygodnym i praktycznym dodatkiem do podstawowego wyposażenia. Ze względu na dynamikę wędkowania nie musi się on odznaczać cechami typowymi dla np noży żeglarskich czy nurkowych. Musi być wygodny, poręczny oraz możliwie jak najbardziej wszechstronny.
Najlepszym rozwiązaniem będzie zatem wygodny nóż jednoostrzowy z piłką na górnej stronie głowni lub nóż składany, podobnie jak scyzoryk.
Typowe scyzoryki wędkarskie pomimo tego, że mają dużo funkcji, ich ostrze główne może okazać się za małe i zbyt delikatne. Nóż dla wędkarza powinien posiadać przede wszystkim solidne i dobrej jakości ostrze główne raczej dłuższe, 13-16 cm, to zapewnia uniwersalność noża, można nim bedzie obciąć przeszkadzającą gałązke, tutaj pomocne może być również ząbkowanie górnej krawędzi ostrza, lub piłka, jako drugie ostrze w nożu składanym. Można będzie również wygodnie zastrugać kij do smażenia kiełbasy na ognisku i zrobić większość zadań stawianych nożowi, które napotkamy nad wodą. Ze względu na możliwość kontaktu z wodą, zwłaszcza tą morską, nóż powinien być wykonany ze stali nierdzewnej, ale odpowiednio twardszej i wytrzymalszej niż np noże kuchenne.
Dodatkowo jeżeli jesteś również amatorem zdobyczy kulinarnych i chciałbyś przyrządzić na grillu świeżo złowioną rybkę, warto rozważyć funkcję skrobania ryby z łusek, jako ząbkowanie ostrza głównego lub drugie ostrze w nożu składanym lub ewentualnie ostrze do filetowania, choć to drugie można również (trochę mniej wygodnie) zastąpić odpowiednio długim ostrzem głównym. Dla niektórych wędkarzy poręczna może się również okazać funkcja otwieracza. Warto zastanowić się co przyda się najbardziej w Twoim stylu wędkowania i wybrać nóż, który oprócz solidnego ostrza głównego, pomoże Ci jeszcze wygodniej cieszyć się wędkowaniem.
Szlify
Mówiąc o nożach outdoorowych, czyli przede wszystkim o nożach myśliwskich i survivalowych, nie sposób nie wspomnieć o ich szlifach. To właśnie one umożliwiają łatwe rozpoznanie rodzaju noża oraz wpływają na cechy charakterystyczne poszczególnych ostrzy. Jakie są najbardziej popularne szlify?
• Płaski Pełny (Full Flat) – ten szlif wyróżnia się tym, że powierzchnie boczne głowni są w całości klinem tnącym. Jest on tworzony przez płaszczyzny ciągnące się od grzbietu aż po krawędź tnącą. Głownia noża jest zbalansowana. W związku z tym jest też wytrzymała. Umożliwia ona wykonywanie lekkich i płynnych cięć. Takie ostrze ma szeroką i płaską powierzchnię, która zapewnia stabilne ruchy oraz większą kontrolę nad nożem.
• Częściowy Płaski (Flat) – jest bardzo podobny do szlifu full flat, ale różnicę między nimi można zauważyć gołym okiem. Powierzchnie boczne klina tnącego od połowy szerokości ostrza zaczynają się schodzić w kierunku, który wyznacza krawędź tnąca. Szlif ten można podzielić na wysoki i niski. Niższy klin tnący sprawia, że płaszczyzny tnące zbiegają się pod większym kątem niż w full flat. Niestety, większy kąt oznacza większe opory podczas cięcia. Noże o tym szlifie są dość odporne na złamanie.
• Szlif Zerowy (Zero Grind) – przypomina dwa wcześniej wymienione szlify (Flatt i Full flat), bo powierzchnie boczne głowni są płaskie. Różnicą jest to, że w szlifie zerowym nie ma granicy pomiędzy klinem tnącym a krawędzią. Eksperci uważają, że właśnie ten profil zapewnia najlepsze własności tnące przy określonej szerokości i grubości głowni noża. Warto też wiedzieć, że ostrza wykończone w ten sposób muszą być wykonane z bardzo dobrej stali. Musi ona być wysokoudarna i właściwie zahartowana. W przeciwnym wypadku ostrze może się łatwo uszkodzić bezpośrednio nad krawędzią tnącą.
• Wklęsły (Hollow) – powierzchnie boczne klina tnącego – jak wskazuje jego nazwa – są wklęsłe. Kształt ten wpływa na to wytworzenie cienkiego i bardzo dobrze tnącego klina. Sam szlif nie musi być zbyt wysoki, by osiągać dobre własności tnące. Warto też wiedzieć, że wklęśnięcia zmniejszają wytrzymałość głowni bezpośrednio nad krawędzią tnącą. W niewprawnych rękach nóż o takim profilu może tracić stabilność, zwłaszcza przy głębokich cięciach.
• Wypukły (Convex) – można powiedzieć, że jest odwrotnością dla noża o profilu wklęsłym. W profilu wypukłym powierzchnie boczne klina tnącego są po prostu wypukłe. Nie można wyraźnie zaznaczyć granicy pomiędzy klinem tnącym a krawędzią głowni. Sama krawędź tnąca jest bardzo wytrzymała. By zachować prawidłowy kształt tego profilu, należy zachować szczególną ostrożność przy jego ostrzeniu.
• Dłuto (Chisel) – szlif głowni jest tylko z jednej jej strony, a druga strona pozostaje zupełnie płaska, czyli dokładnie tak jak w dłucie. Noże te nie są zbyt uniwersalne. Osoba praworęczna i leworęczna będą potrzebowały szlifu z innej strony. Dla osób praworęcznych szlif musi być z prawej strony, a dla osób leworęcznych – z lewej. Szlif ten produkuje się wyjątkowo prosto, więc jest przyjazny zarówno dla producentów, jak i użytkowników.
Rodzaje krawędzi tnącej
W nożach myśliwskich i outdoorowych bardzo ważny jest rodzaj krawędzi tnącej. To od niego zależą cechy ostrza. Ma to też ścisły związek z jego przeznaczeniem. Jakie wyróżniamy krawędzie?
– Plain (plainedge) – krawędź gładka, czyli bez ząbków. Jest popularna w nożach składanych (typu folder) i tych, które mają stałą głownię. Krawędź jest jednolita, więc łatwo zachować ją w czystości oraz łatwo ją naostrzyć. Umożliwia precyzyjne cięcie. Nadaje się też do obierania warzyw i owoców oraz strugania. Noże z taką krawędzią nazywane są też smooth blade.
– Serrated – to ostrze ząbkowane na całej długości głowni, z wyjątkiem końcowego fragmentu pióra. Ząbków nie ma zazwyczaj na długości pomiędzy 0,5 do 1 cm. Taki nóż dłużej trzyma ostrość. Ostrze tego typu doskonale nadaje się do cięcia twardych materiałów, lin lub tkanin, ale nie poradzi sobie ze struganiem. Niestety, jego ostrzenie może być kłopotliwe. W tym celu konieczne jest wyposażenie się w specjalne osełki.
– Spyderedge – to ząbkowanie stosowane przez firmę Spyderco. Jest ono dwustopniowe. Składa się z ząbków tworzących charakterystyczny wzór – jeden duży ząbek i dwa mniejsze. Jego zadaniem jest zwiększenie powierzchni tnącej. Spyderedge jest wykorzystywane w nożach ratunkowych, a czasem też w kuchennych.
– Combo – połączenie krawędzi tnących typu plain oraz serrated. Głownia ma gładką krawędź, a na ostatnich 2 do 3 cm od strony rękojeści znajdują się ząbki. Wadą takiego noża jest to, że obie powierzchnie tnące są dość krótkie. Ten rodzaj ostrza można spotkać w nożach taktycznych i ratunkowych.
– Trainer – to nóż, który nie ma zaostrzonej krawędzi tnącej. Wykorzystuje się go wyłącznie w celach treningowych. Jest identyczny w masie i wymiarach jak jego ostre odpowiedniki. Czasami noże treningowe są po prostu wykonane z gumy. Jednakże używanie ich bardzo różni się od walki z prawdziwą bronią. Dla bezpieczeństwa noże treningowe i szkoleniowe powinny mieć kolorową (np. czerwoną rękojeść).
Z czego się robi noże?
Noże outdoorowe różnią się od noży kuchennych materiałami, z których zostały wyprodukowane. Niektórzy twierdzą, że nóż kuty jest lepszy od tego z blachy walcowanej… ale nie są w stanie wyjaśnić dlaczego. Wiele reklam noży w wykorzystuje właśnie informacje o stali, z jakiej wykonano produkt. Najczęściej jest to sławna stal z Toledo albo bardzo ogólne hasła takie jak stal wysokowęglowa. Stale te różnią się od materiałów, z których produkowane są noże kuchenne. W końcu mają one pełnić zupełnie inne funkcje i pracować w odmiennych warunkach. Biwak w środku lasu to zupełnie inne otoczenie niż ciepła domowa lub restauracyjna kuchnia. Jakie występują rodzaje stali na noże użytkowe? Jak są one oznaczane?
Stale węglowe (niestopowe):
Najpopularniejsze stale to: N7E (N7/tomahagane), N8E (N8), N9E (N9), N10E (N10), N11E (N11), N12E (N12), N13E (N13), 75 (c75/1075/75cr1), 85 (c85/1085), 95 (c95/1095).
Są to stale narzędziowe i konstrukcyjne. Pierwsze skrzypce w ich składzie stanowi węgiel i żelazo. Domieszki są obecne, ale nie mają zbyt dużego znaczenia, a w skrajnych przypadkach są uważane za zanieczyszczenia. Stale węglowe nie są odporne na korozję, więc trzeba je chronić przed wilgocią. Taka stal ma dobre własności tnące i łatwo się ostrzy. Z tego powodu doskonale nadaje się na noże. Są wytrzymałe i trzymają ostrość. Stale z tej grupy były wykorzystywane już w epoce żelaza. Na szczególną uwagę zasługują stale z literą „E” na końcu symbolu. Są one płytko-hartowane i charakteryzują się wysoką czystością.
Stale niskostopowe
Najbardziej popularne to: NC4 (ŁH15/52100/100Cr6), NC6, NMV(02), NMWV (O1), NWC, NCV1 (80crv2), NZ3, NZ4, NWV4, NC4S, ŁH15 (NC4/52100/100CR6), 50HF, 50HS. Tak jak w przypadku stali węglowych należą one do grup stali konstrukcyjnych i narzędziowych. Są bardzo popularne i wykorzystywane do produkcji wielu różnych narzędzi oraz ich części. Stale te są dość tanie, rdzewne, a przy okazji też dość wytrzymałe. Poszczególne rodzaje stali różnią się cechami: niektóre są bardzo sprężyste, inne bardzo twarde, a jeszcze inne – szczególnie wytrzymałe. Na cechy te wpływają różne domieszki wykorzystane w produkcji stali.
- Węgiel – im go więcej, tym stal jest bardziej twarda i wytrzymała. Obie te cechy są bardzo pożądane, stąd też duża popularność stali wysokowęglowych.
- Chrom – wpływa na nierdzewność noży.
- Molibden – zwiększa odporność stali na zginanie i rozciąganie.
- Nikiel – poprawia wytrzymałość i twardość.
- Wanad – zwiększa odporność na ścieranie, dzięki temu nóż dłużej trzyma ostrość.
- Tytan – wpływa na odporność stali na wysokie temperatury.
- Krzem – zwiększa sprężystość stali, a tym samym samego noża.
- Na indywidualne cechy stali ma wpływ nie tylko to, jakie znajdują się w niej domieszki, ale też to ile ich jest.
Stale wysokostopowe:
• NC11LV(k110/D2), NC10, NC11, K390, Vanadisy – są to stale narzędziowe do pracy na zimno. Wyróżniają się twardością i odpornością na ścieranie. Sprawia to, że noże wykonane z nich długo trzymają ostrość. Ich twardość może być przeszkodą przy ostrzeniu, zwłaszcza dla osób bez doświadczenia lub z kiepską ostrzałką. Stale te nie są nierdzewne pomimo tego, że mają spory dodatek chromu.
• SW7Mo(M2), SW14, SW9, SW9C – stale szybkotnące (HSS), jak łatwo się domyślić mają one świetne właściwości tnące. Wykorzystywane są do produkcji noży narzędziowych, wierteł, pił, gwintowników. Nie są wrażliwe na działanie wysokich temperatur, więc nie odkształcają się, nawet gdy narzędzie (np. wiertło) porusza się z dużą prędkością. Stale HSS rzadko wykorzystuje się do produkcji noży myśliwskich i survivalowych. Są bardzo odporne na ścieranie. Mogą sprawiać problemy przy ostrzeniu. Najlepiej radzi sobie z nimi ostrzałka diamentowa.
• M390, N690, Elmax, 440C, 420, 4H13 – to stale nierdzewne, czyli takie, które są odporne na rdzewienie. Poszczególne rodzaje różnią się od siebie w zależności od rodzaju i ilości domieszek w stali. Na noże myśliwskie wykorzystuje się przede wszystkim stal M390. Ma wysokie właściwości tnące, długo trzyma ostrość i jest odporna na korozję.
Stale proszkowe
To stal otrzymywana poprzez spiekanie sproszkowanej stali. Celem tego procesu jest podniesienie jej jakości i pozbycie się wad, takich jak duża ilość pęknięć, czy rozdzielenie się poszczególnych składników tj. węglików. Proces jest bardzo prosty. Stal (zazwyczaj kiepskiej jakości) mieli się na proszek, a następnie sprasowuje ją i spieka.
Inne stale
Warto też wiedzieć, że istnieją też stale, które uznawane są za rzemieślnicze. Najsławniejszym przykładem takiej stali jest słynna stal damasceńska. Jest to tradycyjny materiał, a tajemnica jego tradycyjnej produkcji wciąż nie została odkryta. Obecnie tworzone są jego kopie, które są zbliżone do oryginału, ale mają mniejszą wytrzymałość od niego. Są one produkowane poprzez zgrzewanie ze sobą różnych gatunków stali, które następnie są skuwane. Jakość końcowa jest ściśle uzależniona od umiejętności kowala oraz od jego doświadczenia. Na portalach aukcyjnych oraz w niewyspecjalizowanych sklepach można kupić noże wykonane ze stali damasceńskiej, która jest produkowana na skalę przemysłową. Nazywa się ją „pakistańskim damastem”. Noże te są bardzo słabej jakości i lepiej jest je omijać. Oczywiście można też znaleźć noże z dobrej stali w stylu „damasty” np. Zladinox. Pewniejszym wyborem są jednak produkcje rzemieślnicze, wykonane przez osoby z odpowiednio szerokim doświadczeniem. Zupełnie inną bajką jest „damast krystaliczny”, który nazywany jest także bułatem. Jest to stal wytapiana, która ma być imitacją stali z Damaszku. Wyróżniają ją piękne wzory (efekt wytopu), które są widoczne na ostrzu oraz świetne właściwości tnące. Jej produkcja jednak jest bardzo trudna i wymagająca. To zadanie dla specjalistów od metalurgii. Dobra stal sporo kosztuje, ale w zamian otrzymujesz świetne własności tnące i wysoką wytrzymałość. Taki nóż będzie służył latami.
Hand made
W przypadku noży myśliwskich, czy harcerskich finek możemy też zaobserwować modę na ich ręczną produkcję. Jest to rzemieślnicze zadanie dla pasjonatów. Warto jednak wiedzieć, że właśnie oni mogą dostarczyć noże unikatowe oraz najlepiej dopasowane do potrzeb i gustu nowego właściciela. Trzeba też zaznaczyć, że dobry rzemieślnik nie wyceni swojej pracy w kuźni na kilkaset złotych, a raczej na kilka tysięcy. Zwłaszcza jeśli opracowany przez niego nóż jest dobrej jakości. Produkcja noży może być świetnym pomysłem na przekucie wiedzy i pasji w sposób na życie. Wśród największych pasjonatów, którzy proces robienia noży podnieśli do rangi sztuki, jest niewątpliwie polski Trollskyy, z kanału YouTube lub np. noże z Kaminari Knives, ciekawe jest również Almazan Kitchen Knife. Noże takie są unikatowe. Nikt nie ma drugiego takiego samego i nigdy nie będzie miał. To ręczna i żmudna praca. Niektórzy rzemieślnicy decydują się nawet na ozdobne hamony na głowniach, które traktują jak znak rozpoznawczy ich prac. Dla myśliwych posiadanie takiego noża jest powodem do dumy. Decydując się na taki sprzęt, warto też zadbać o jego właściwe zabezpieczenie i ochronę. W tym celu wystarczy zamówić dedykowaną do niego pochewkę. Może się też okazać, że sam będziesz miał ochotę przygotować swój nóż. W takim wypadku musisz sporo się nauczyć i wiele się dowiedzieć o ich produkcji. Z całą pewnością jednak cały proces wiąże się z ogromną satysfakcją i dumą związaną z wytworzeniem od zera czegoś pięknego i użytecznego równocześnie.
Jaki nóż jest dobry?
Każdy myśliwy odpowie na to pytanie bardzo szybko. Dobry nóż jest ostry i długo zachowuje tę cechę. Oznacza to, że nóż przed oprawieniem upolowanej zwierzyny powinien być tak samo ostry, jak już po jej oporządzeniu. Obecnie tą właściwością mogą pochwalić się jedynie noże z wyższej półki cenowej. To żadna tajemnica, że jakość kosztuje. Chcąc, więc mieć niezawodny sprzęt trzeba wydać trochę więcej pieniędzy. Czy warto? Zdecydowanie tak. W końcu trudno jest sobie wyobrazić, że w trakcie oprawiania dzika będziesz robić przerwy na ostrzenie noża. Tym bardziej że naprawdę dobry nóż bezpośrednio po oprawieniu zwierzyny powinien nadawać się do golenia. Powinno wystarczyć samo przetarcie ostrza, by był gotowy do nowego zadania. Noże wysokiej jakości długo trzymają ostrość i są wytrzymałe. Ryzyko złamania głowni lub uszkodzenia jej powinno być znikome. Dobry nóż powinien też dobrze leżeć w ręce. Chwyt musi być stabilny i mocny. Użytkownik musi mieć kontrolę nad ruchem noża i potrafić poruszać nim precyzyjnie. Nóż myśliwski to broń. Trzeba, więc używać go odpowiedzialnie i rozsądnie. Nie ma jednego, uniwersalnego noża, który będzie odpowiadał każdemu myśliwego. Najlepiej jest próbować i szukać tego, który najlepiej spełnia swoje funkcje. Jeśli żaden sklep nie będzie miał w swojej ofercie noża idealnego, to zawsze można go zamówić u rzemieślnika. W takim wypadku bardzo ważne jest właściwe dbanie o ostrze. Prawidłowa konserwacja może znacznie przedłużyć żywotność ostrza. Jeśli chcesz mieć pewność, że nie zawiedzie Cię w decydującym momencie, to musisz o nie właściwie dbać. Tutaj nie ma żadnej drogi na skróty.
W tym poradniku skupiliśmy się na rodzajach oraz cechach charakterystycznych noży myśliwskich, survivalowych, taktycznych i ratunkowych. W następnych częściach przybliżymy sposoby poprawnej pielęgnacji noży oraz sposoby ich prawidłowego ostrzenia. Pamiętaj, że nieprawidłowe posługiwanie się standardową ostrzałką może bezpowrotnie zniszczyć powierzchnię tnącą noża.
Jest to seria artykułów o nożach „niecodziennego użytku” odpowiadająca na pytania:
1. Przegląd nietypowych noży, które nie są używane w gastronomii ani w domu.
2. Jak zadbać o niekonwencjonalne noże.
3. Przegląd możliwości ostrzenia takich noży.
