Jak dbać o nóż w domu?

Mogłoby się wydawać, że noże używane w domu nie wymagają zbyt wiele troski. Wystarczy je umyć pod bieżącą wodą i wrzucić do szuflady. Nic bardziej mylnego! Jeśli będziesz traktować swój sprzęt zbyt beztrosko, to szybko się stępi i nie będzie zbyt użyteczny. Często uważa się, że tanie noże używane w domowych kuchniach są kiepskiej jakości. Twierdzi się, że bardzo szybko się niszczą. Ale czy ktoś zastanawia się i pyta o to, w jaki sposób nóż był konserwowany? To powszechny błąd. Warto, więc wiedzieć, co robić, by cieszyć się tanim nożem przez lata i żeby kroił tak dobrze, jak sprzęt dla profesjonalistów.

Używamy zgodnie z przeznaczeniem

Pierwsza i najważniejsza zasada korzystania z noży to używanie ich zgodnie z przeznaczeniem. Nożem do pieczywa kroimy tylko pieczywo, a nie zamrożone mięso. Nożem do obierania warzyw tylko pozbywamy się skórki z jarzyn, a nie filetujemy ryby. Jeśli będziesz kroić chrupiący chleb nożem do wędlin, to po prostu go uszkodzisz. Może nie popsujesz go za pierwszym razem, ale jeśli będziesz mieć szczęście, to dopiero przy którymś podejściu z kolei. Chrupiąca skórka może stępić gładkie ostrze, a nawet je wyszczerbić. Nożem szefa kuchni nie podważamy zakrętek od słoików. Nie odkręcamy nim śrubek! Do tego służy śrubokręt. Nie tnie się nimi kabli, węży ogrodowych ani linek. Nie ściąga się nimi kapsli z butelek. Nóż wykorzystujemy tylko i wyłącznie do tego celu, w jakim został wyprodukowany.

Nie kroimy bardzo twardych produktów

Noże kuchenne nie nadają się do krojenia mrożonek lub kości. Są na to zbyt delikatne. Każda próba krojenia zbyt twardych produktów skończy się wyszczerbieniem ostrza. Ubytki mogą być niewielkie. Być może usunie je poprawne naostrzenie noża, które je zeszlifuje. Może się też zdarzyć, że wyszczerbienia nie znikną, tylko staną się… ostre. Warto pamiętać, że taki nóż jest już właściwie do wyrzucenia. Może się też zdarzyć tak, że krojąc mięso, natrafimy na kość. Nóż może się wbić nią, nawet jeśli tego nie zaplanowaliśmy. W takim wypadku należy delikatnie, ale zdecydowanie poziomym ruchem wysunąć ostrze. W żadnym wypadku nie należy nim kręcić i starać się poluzować go. W ten sposób można nawet wygiąć, złamać lub ukruszyć ostrze. Problem ten dotyczy szczególnie noży japońskich, których klingi są wyjątkowo cienkie.

Dbamy o czystość

Bardzo ważne jest dbanie o czystość noża. Po jego użyciu należy jak najszybciej przepłukać go wodą i wytrzeć do sucha. W żadnym wypadku nie można pozostawiać na ostrzu resztek jedzenia. Są doskonałą pożywką dla bakterii, które mogą zakazić jedzenie domowników. Tutaj trzeba też wspomnieć, że jedzenie nie jest obojętne chemicznie – kwas z cytrusów, ocet, tłuszcze, soki i po prostu – wilgoć, mogą spowodować brzydkie odbarwienia na ostrzu. W przypadku noży ze stali, która jest podatna na rdzewienie, mogą też być pierwszą przyczyną powstawania ognisk korozji. Nie wszystkie noże mają ostrza ze stali nierdzewnej, więc warto na to uważać, żeby nie mieć niemiłej niespodzianki.

Odpowiednie warunki

Noży nie można trzymać byle gdzie. W wielu domach stoją one przez cały czas w suszarce na naczynia albo leżą w szufladzie blisko zlewu. Te miejsca są zdecydowanie nieodpowiednie. Jest w nich wilgoć, która może spowodować lub przyspieszyć proces rdzewienia. Koniecznie trzeba jej unikać. Noże najlepiej czują się, gdy są przechowywane w bloku lub na listwie magnetycznej. W obu tych przypadkach warto bliżej wyjaśnić temat.

Blok na noże powinien być specjalnie do nich dostosowany. Najlepiej jest, gdy jest on wyprodukowany przez tego samego producenta, co same noże. Bardzo często można kupić gotowe zestawy noży kuchennych, które są już umieszczone w bloku z drewna lub tworzywa. Bardzo często takie komplety są wybierane jako prezent z okazji parapetówki lub dla Młodej Pary, która dopiero będzie wyposażać swoje gniazdko. Trzeba podkreślić, że blok nie jest to tylko formą opakowania noży. To nie jest ładny dodatek do kuchni. Każdy blok ma otwory, które są idealnie dopasowane do noży. Dzięki temu nie dopuszcza do swojego wnętrza wilgoci. Przy okazji, ostrze noża jest zabezpieczone. Nie dotyka żadnych innych metalowych przedmiotów i nie tępi się o nie. Jest też zabezpieczone przed przypadkowym zranieniem się w razie nieuważnego sięgania po nóż.

Dobrym wyjściem jest też listwa magnetyczna. Można ją po prostu przykręcić do kuchennej ściany przy pomocy kilku wkrętów. Czasami doradza się też przyklejenie jej taśmą dwustronną, by nie niszczyć ściany. Nie jest to jednak dobre rozwiązanie. Gorąca para wodna unosząca się z czajnika mogłaby rozpuścić klej z taśmy i spowodować to, że listwa odpadnie… a razem z nią, odpadną też noże. To dość niebezpieczna sytuacja, bo na jej skutek może dojść do poranienia domowników. Nie trudno jest sobie wyobrazić, co by się stało, gdyby noże spadły akurat w momencie, gdy ktoś będzie stał w ich pobliżu. Kolejną sprawą jest też to, że wilgoć będzie negatywnie wpływała na stan ostrzy, zwłaszcza tych, które nie są wykonane ze stali nierdzewnej. W przypadku wyjątkowo ostrych noży japońskich dobrze jest po każdym użyciu chować je do specjalnych pochewek, etui albo nawet walizek.

Zawsze wycieraj do sucha

Jak już kilka razy wspominano – noże muszą być suche. Najlepiej jest po prostu dokładnie wycierać go po każdym myciu. Najlepiej jest wykorzystywać do tego kuchenną, bawełnianą ściereczkę. Znajdują się one w każdym domu i zazwyczaj są pod ręką. Oczywiście, powinna ona być czysta i sucha.

Nie myć w zmywarce!

Noży nie należy myć w zmywarce. Niektórzy producenci informują, że ich noże można śmiało myć w urządzeniach. Jednak dla ich dobra, lepiej jest tego nie robić. Naczynia w zmywarce są myte z dużo mniejszą delikatnością niż w przypadku ich ręcznego mycia. Woda wnika w szczeliny noża na łączeniu ostrza i rękojeści. Jej usunięcie jest wyjątkowo trudne lub nawet niemożliwe. Może to przyspieszyć proces rdzewienia. Niektórzy eksperci uważają też, że zmywarka może też być odpowiedzialna za szybszą utratę ostrości noża. Wynika to z faktu, że nóż w czasie mycia może obijać się o umieszczone w niej twarde naczynia i inne przedmioty. W zmywarkach używa się też zdecydowanie silniejszych detergentów niż w przypadku ręcznego mycia naczyń. Trzeba też podkreślić, że zmywarka używa wody o bardzo wysokiej temperaturze. Przeprowadzono eksperyment, który udowodnił, że w pracującej w normalnym trybie zmywarce można ugotować mięso. Silna chemia i wysoka temperatura negatywnie wpływają na stal – nawet wysokowęglową oraz nierdzewną, nie mówiąc już o rękojeści wykonanej z tworzywa lub drewna.

Noże myje się delikatnie

Noży nie powinno się namaczać. Szczególnie niebezpieczne są roztwory substancji agresywnych chemicznie, z którymi bardzo nie lubią się noże japońskie. Najlepszym i równocześnie najbezpieczniejszym sposobem na utrzymanie noży w czystości jest letnia woda i łagodny płyn do mycia naczyń. Nic więcej nie potrzeba do tego, by zadbać o ich higienę.

Nie za mocno i na dobrej desce

Nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, że dla żywotności noża bardzo ważne jest też to, jak nim kroimy. Najlepiej jest używać noża tylko i wyłącznie na przeznaczonej do tego desce. Najlepsze są te z naturalnego drewna oraz z tworzywa. Powinno się za to unikać desek wykonanych ze szkła hartowanego, kamienia, metalu i ceramiki. Ich producenci zapewniają, że tak twarda deska nie ma negatywnego wpływu na stan i ostrość noża. Nie należy jednak ślepo wierzyć tym zapewnieniom. Różne noże są wyprodukowane z różnych rodzajów stali, a co za tym idzie, mają różną twardość. Może się, więc okazać, że deska rzeczywiście nie jest zagrożeniem dla jednego ostrza, ale nie daje to gwarancji, że nie zniszczy innego. Warto też tutaj podkreślić, że nożem nie powinno się zbyt mocno uderzać. Jeśli musisz włożyć więcej siły w to, żeby dobrze kroił to lepiej będzie, jeśli po prostu go naostrzysz.

Noże trzeba ostrzyć

Dokładnie tak. Nie ma noży, których nie trzeba ostrzyć. Częstotliwość ostrzenia należy dopasować do tego, jak intensywnie są używane poszczególne noże. Najlepiej jest po prostu mieć otwarty umysł i obserwować, jak wygląda sytuacja. Jeśli zauważamy, że nóż nie kroi tak dobrze i wydajnie jak powinien, to najlepiej jest po prostu go naostrzyć. Nie ma sensu wpisywać tej czynności w kalendarz i przeprowadzać regularnego ostrzenia. W warunkach domowych noże zużywają się bardzo nierównomiernie i taki z góry przyjęty termin nie będzie się sprawdzał w praktyce. Ostrzenie należy traktować jak czynność, która ma na celu konserwację noży. Dlaczego to takie ważne? Nóż, który jest tylko trochę stępiony na skutek zwykłego użytkowania, można przywrócić do świetności dzięki prostemu i szybkiemu ostrzeniu. Jeśli jednak stanie się on zaniedbany, na ostrzu pojawią się niewielkie wykwity rdzy, ryski, czy nawet wyszczerbienia – to nóż będzie wymagał dużo większego wkładu pracy po to, by znów można było używać go bez żadnych przeszkód.

Prawidłowe ostrzenie

Jeśli już mówimy o ostrzeniu, to trzeba też pamiętać, że należy wykonywać tę czynność w sposób prawidłowy. Teoretycznie noże z ząbkowaniem (takie jak do pieczywa) wcale nie wymagają ostrzenia. W praktyce istnieją ostrzałki, które sobie z nimi dobrze radzą – należy do nich Anysharp. Niektórzy producenci zalecają, by noże ostrzyć na kamieniach, na ostrzałkach ceramicznych lub kołowych. Jeszcze inni twierdzą, że lepiej ostrzyć je na prętach. W warunkach domowych ciężko byłoby mieć wszystkie zalecane typy ostrzałek. Dużo lepiej jest mieć jedno, uniwersalne urządzenie, którym można naostrzyć prawie każdy nóż w kuchni. Warto też wiedzieć, że różne typy ostrzałek wymagają stosowania różnych technik ostrzenia. Przykładowo noże japońskie fabrycznie są ostrzone pod kątem 10 do 15 stopni, co powinno być utrzymywane przez cały okres ich używania. W takim wypadku warto zapytać producenta noży o opinię i zdecydować, czy chcemy zmienić kąt ostrza na odrobinę większy. AnySharp® jest dostosowane do kąta 20 stopni. Z doświadczenia wiemy, że sprawdza się on również w nożach japońskich, których kąt ostrza oryginalnie jest mniejszy. Jak ma sobie z tym poradzić laik? Najlepiej jest zdecydować się na Anysharp, która od użytkownika nie wymaga specjalistycznej wiedzy, ani przyłożenia dużej siły. Ostrzałka ta przede wszystkim jest bezpieczna – dzięki przyssawce, nie musisz przytrzymywać jej na blacie ręką. AnySharp® jest rekomendowana do noży gładkich i ząbkowanych (ale nie tych o drobnych ząbkach), do noży nierdzewnych, tytanowych oraz tych ze stali węglowej. Sprawdzi się też do ostrzenia scyzoryków, finek, tasaków, siekier oraz noży myśliwskich i masarskich. Nie jest polecana do noży ceramicznych, które z założenia nie powinny być ostrzone. Jak już wspominano, ostrzenia nie można lekceważyć. Powinno się je wykonywać zawsze wtedy, gdy wystąpi taka potrzeba. Nie można go odwlekać i przekładać na później. Zaniedbane ostrze zazwyczaj może uratować już tylko specjalista. Trzeba też mieć na uwadze, że jego usługa może być droższa niż nowy nóż. Dużo, więc lepszym rozwiązaniem jest dbanie o ostrze na bieżąco i niedopuszczenie do tego, by się przedwcześnie zniszczyło.

Jest to seria artykułów „dla domu” odpowiadająca na pytania:
1. Jakie są rodzaje noży i jak je rozpoznać.
2. Jak dbać o noże.
3. Jakie są ostrzałki i osełki.